Prawa zwierząt

Prawa zwierząt

Książki dla dzieci o zwierzętach – prawdziwa rzeka, morze, ocean tytułów! Zwierzęta spersonifikowane, chodzące w spodniach, gotujące obiady, zwierzęta mówiące ludzkim głosem, zwierzęta towarzyszące ludziom, ratujące ich z opresji, umilające codzienność, odbierające życie. Zwierzęta baśniowe, o magicznych mocach i całkiem zwyczajne, zwierzęta pochodzące z dalekich stron, wymyślonych krain i sąsiedniego podwórka. Zwierzęta zasiadające na tronach, darzące miłością, posiadające mądrość i temperament. Małe, duże, brzydkie, słodkie, włochate, oślizgłe, białe, w cętki i karmazynowe…

Zwierzęta zniewolone, zwierzęta krzywdzone, zwierzęta jako pokarm, produkowany przemysłowo, zwierzęta pozbawione podstawowych praw, zwierzęta uprzedmiotowione, zwierzęta jako rozrywka, luksusowy towar, kaprys, zabawka… Ilość historii, baśni, opowieści i bajek o zwierzętach jest doprawdy ogromna. Niewielki jednak ich odsetek opowiada historię zwierząt, współegzystujących z ludźmi na ziemi z tej bardziej tragicznej perspektywy. Czy jesteśmy gotowi opowiedzieć o śwince, która ma zostać kotletem lub o misiu, który całe życie spędzi za kratami klatki? Na rynku obecnych jest kilka pozycji literackich dla dzieci, odpowiednich dla tych, którzy chcieliby zaproponować najmłodszym odbiorcom dyskusję na temat tej niełatwej perspektywy.

Szacunek i prawo do życia

Nadrzędnym celem publikacji skupionych wokół obrony praw zwierząt wydaje się przekazanie dzieciom dwóch prawd: zwierzętom należy się niezbywalny szacunek i posiadają one swoje prawa. I choć na pierwszy rzut oka, mogą to być tezy niebudzące sprzeciwu, to im głębiej kwestie te analizujemy, ty więcej niuansów, które poddane mogą zostać dyskusji odnajdziemy.

Jedną z najpopularniejszych książek z tej półki jest Uratuj mnie! Patricka George’a. Dziecko przekładając foliową wkładkę może zadecydować: czy słoniątko powinno występować na cyrkowej arenie, a może jego miejsce jest na sawannie, czy krokodyl powinien mieszkać w swoim naturalnym środowisku, czy może zakończyć żywot i zostać skórzanym butem… Wybory wydają się proste, choć niewątpliwie uruchamiają pełen wachlarz tematów, które z dzieckiem można podjąć. Sama forma książki daje młodemu odbiorcy pewną dozę decyzyjności. To ono wpływa na to, czy zwierzę będzie wolne, czy nie, a nawet czy powinno żyć, czy umrzeć. Prowokuje to do myślenia o losie zwierząt również jako o kwestii dokonywania własnych, osobistych wyborów, a ponadto angażuje dziecko w sam proces interakcji z książką. Jest to zresztą walor dużej części publikacji dla dzieci –stosowanie wkładek, naklejek, zadań i zabaw, rezygnację z tekstu na rzecz kompozycji obrazu lub podawanie słów w niecodziennej formie… Wszystkie te zabiegi intrygują i angażują, wzmagając koncentrację i sprawiając, że nasze oddziaływania edukacyjne i wychowawcze mogą być bardziej skuteczne.

Istnieje jeszcze kilka sztandarowych publikacje z tej dziedziny, a można wymienić choćby Zwierzokrację Oli Woldańskiej-Płocińskiej, Tak jak ty Jeana-Baptiste Del Amo i Dlatego nie jemy zwierząt Ruby Roth. Wspólnym mianownikiem tych i innych podobnych dzieł jest przyznawanie zwierzętom podmiotowości. Nie są one przedmiotami, a czują, mają potrzeby, są zdolne do cierpienia. Autorzy operują metaforą i uniwersalnym znakiem, ale też odwołują się do różnych form współistnienia zwierząt i ludzi na ziemi, w świecie rzeczywistym, teraz i w przeszłości. Wszystko po to, by wzmacniać empatie i zachęcać do szacunku względem innych gatunków, z którymi człowiek dzieli planetę, tak często odbierając naturalne środowisko i prawo do życia zgodnego z potrzebami. Im bardziej będziemy jednak podkreślać podmiotowość zwierząt, tym zapewne prędzej przygotować będziemy musieli się na pytania dzieci na temat spożywania mięsa. I to, jak na te pytania odpowiemy jest oczywiście kwestią naszych indywidualnych decyzji. Wspomniana publikacja Dlatego nie jemy zwierząt Ruby Roth może jednak być dla nas użytecznym narzędziem, gdy chcemy wytłumaczyć dziecku nasze dorosłe decyzje i motywacje nami kierujące, gdy mięsa postanawiamy nie jeść.

Najprawdziwsze

Są jeszcze i te tytułu, które choć wprost nie nawołują do obrony praw zwierząt, mogą okazać się skuteczne w rozmowie na ten temat. Istnieje mnogość tytułów przekazujących informacje i ciekawostki o różnorodnych gatunkach zwierząt. To one dają nam ogrom możliwości, by poprzez wzbogacanie wiedzy, budować nie tylko zainteresowanie światem fauny, ale także oddziaływać na dzieci wychowawczo. Poznając to, jak niezwykłe są stworzenia stąpające po ziemi, dziecko może uczyć się poszanowania dla każdej formy życia. Zwierzęta osobliwe, piękne, o niezwykłych zwyczajach i możliwościach fascynują, jednocześnie dając pretekst do rozmowy o inności, która wcale nie musi dzielić stworzeń na te bardziej i mniej zasługujące na szacunek. Zanurzenie w zaskakującym i tajemniczym świecie zwierząt daje szanse zbudować zainteresowanie, które następnie przerodzić może się w troskę i poszanowanie. Bo jeśli przekonamy się, że coś jest piękne, bogate i różnorodne, to czy wiele dzieli nas od chęci objęcia tego opieką? To kolejny przykład tego, jak literatura dla dzieci, poprzez oddziaływanie edukacyjne, przekazywanie wiadomości wprost z prawdziwego świata, może budować w dzieciach wrażliwość i kształtować określone postawy wobec otaczającej rzeczywistości.

Nowa perspektywa

Wspomnę jeszcze o jednej pozycji, bo wydaje się wyjątkowo warta dostrzeżenia: Człowiek jaki jest, każdy widzi Marzeny Matuszak. Tu narrację snują przeróżne zwierzęta, wypoczywające w górskim pensjonacie, prowadzonym przez rodzinę Yetich. Dzielą się swoimi (najczęściej) przerażającymi relacjami ze spotkania z człowiekiem. Opowiadają o jego absurdalnych poczynaniach, czy zadziwiających zwyczajach. Lektura ta pozwala spojrzeć na nas samych, naszą obecność w świecie z niecodziennej perspektywy.

Pouczające nie tylko dla dzieci!

Zajrzyj do książek:

Tak jak ty Jean-Baptiste Del Amo,

Uratuj mnie Patrick George,

Narodziny Aina Bestard,

Dziwolągi Cristóbal León, Cristina Sitja Rubio, Z

wierzokracja Ola Woldańska-Płocińska,

Człowiek jaki jest, każdy widzi Marzena Matuszak,

Dlaczego hipopotam jest gruby? Dorota Sumińska,

Dlatego nie jemy zwierząt Ruby Roth,

Jak to działa? Zwierzęta Nikola Kucharska,

Zwierzęta, które zniknęły. Atlas stworzeń wymarłych Nikola Kucharska,

Zwierzaki cudaki Bibi Dumon Tak,

Pupy, ogonki i kuperki Mikołaj Golachowski, Mroux,

Super zwierzaki Raphael Martin, Guillaume Plantevin,

Rok w lesie Emila Dziubak,

Wielka księga robali Yuval Zommer.